Urosepsis — Oorzaken, Symptomen, Behandeling (2024)

Bijgewerkt op 12 september 2023

Wat is urosepsis?

Urosepsis is een ernstige aandoening waarbij veel bacteriën vanuit de urinewegen in het bloed komen waardoor infectie van het bloed ontstaat.

Infectie van het bloed wordt ook wel ‘bloedvergiftiging‘ genoemd. De medische naam voor een infectie van het bloed is ‘sepsis’.

Welke symptomen geeft het?

De volgende klachten kunnen voorkomen bij mensen met urosepsis:

koorts
zich niet lekker voelen
niet eten
het snel koud hebben (koude rillingen), vaak met klappertanden
verward
pijn in de zij
geen trek in eten
afvallen
misselijk
niet stil kunnen zitten
moeheid
vaak kleine beetjes plassen
pijn in de nierloge (net onder de ribben op de rug)
lage bloeddruk
pijn in de rug
pijn in de linker zij
pijn in de rechter zij
pijn bij plassen
braken
verlies van bewustzijn / bewusteloosheid

Wat is de oorzaak?

Urosepsis ontstaat meestal ten gevolge van afwijkingen aan de urinewegen waarbij urine slecht uitgeplast kan worden. Doordat ze niet goed kan worden uitgeplast blijft de urine te lang in de blaas. Dit wordt ‘urineretentie’ of ‘blaasretentie‘ genoemd. Als de urine niet goed uitgeplast kan worden krijgen bacteriën de gelegenheid zich te vermenigvuldigen in de urine.

Urineretentie kan ertoe leiden dat urine zich ook ophoopt in het nierbekken. De druk in het nierbekken zal hierdoor toenemen. Het gevolg is dat het nierbekken uitzet. Zo ontstaat een waterzaknier (hydronefrose).

Wanneer grote hoeveelheden bacteriën vanuit de urine in het bloed terechtkomen kan urosepsis ontstaan. In het bloed zorgen onderdelen van de celwand van de bacteriën ervoor dat een ontstekingsreactie op gang komt. Zo ontstaat de infectie in het bloed (bloedvergiftiging).

Aandoeningen en omstandigheden die kunnen leiden tot urosepsis zijn:

Hoe wordt de diagnose gesteld?

De diagnose ‘urosepsis’ wordt meestal gesteld als bij iemand met één van de bovengenoemde oorzaken verschijnselen van bloedvergiftiging worden gevonden. Bloedonderzoek en urineonderzoek helpen vaak bij het stellen van de diagnose. Naast het gebruikelijke bloedonderzoek en urineonderzoek is het van belang om aan te tonen dat bacteriën aanwezig zijn in urine en bloed. Dat gebeurt door urine en bloed te kweken in een bacteriologisch laboratorium.

Bloedonderzoek

Bij onderzoek van het bloed zullen de bloedbezinkingssnelheid en het CRP-gehalte verhoogd zijn. Er zijn echter ontzettend veel aandoeningen waarbij deze ontstekingswaarden verhoogd zijn. Verhoging van de ontstekingswaarden is dus niet kenmerkend voor bloedvergiftiging. Normale waarden voor bloedbezinking en CRP maken de diagnose ‘bloedvergiftiging’ heel onwaarschijnlijk.

Procalcitonine

Als de arts denkt aan de mogelijkheid van bloedvergiftiging kan ook het procalcitonine test worden gedaan. Het procalcitonine gehalte in het bloed wordt bepaald om te beoordelen of er sprake is van een uitgebreide infectie.

Als het gehalte niet verhoogd is is de diagnose urosepsis vrijwel uitgesloten. Als het sterkverhoogd is is dat een aanwijzing voor het bestaan van een infectie van het bloed (sepsis).

Urinekweek

Urine van de patiënt wordt onderzocht op de aanwezigheid van bacteriën. De urine wordt in een bacteriologisch laboratorium op kweek gezet.

Bacteriën die worden gevonden zijn meestal E. coli, Proteus-bacteriën, Enterobacter-bacteriën, Klebsiella-bacteriën, Pseudomonas aeruginosa of Enterococcen.

De urine voor de urinekweek moet worden afgenomen voordat met de behandeling wordt begonnen.

Bloedkweek

Bloed dat is afgenomen bij de patiënt zal ook op kweek worden gezet. Als daarbij bacteriën gaan groeien wordt gesproken van een ‘positieve bloedkweek’. Hierbij kunnen dezelfde verwekkers worden gevonden als bij een urinekweek. Bloedkweken zijn lang niet altijd positief bij urosepsis. Daarom worden vaak meerdere bloedkweken gedaan.

Het bloed voor de bloedkweken moet worden afgenomen voordat met de behandeling wordt begonnen.

Beeldvormend onderzoek

Beeldvormend onderzoek kan helpen om de onderliggende oorzaak op te sporen. Vaak zal in eerste instantie een echografie worden aangevraagd. Daarmee kunnen aandoeningen als waterzaknier (hydronefrose), nierabces en prostaatabces worden vastgesteld.

Als een abces wordt gevonden kan worden geprobeerd om het abces aan te prikken. Dit gebeurt dan meestal terwijl met het echo-apparaat de juiste plaats voor het aanprikken wordt bepaald.

Wat is de behandeling?

In eerste instantie is het van belang om zo snel mogelijk de bloedvergiftiging en eventuele complicaties daarvan te behandelen. Daarna moet de onderliggende oorzaak worden behandeld.

Antibiotica

Urosepsis wordt behandeld met antibiotica. Zolang nog niet bekend is welke bacterie de verwekker is zal een zogenaamd ‘breedspectrum antibioticum‘ worden toegediend.

Zodra bekend is welke bacterie de verwekker van de urosepsis is zal een antibioticum worden gekozen dat speciaal gericht is tegen die bacterie. Antibiotica die regelmatig worden gebruikt bij de behandeling van urosepsis zijn ampicilline, carbapenem en antibiotica van de groep van cefalosporines.

Behandeling shock

Als de urosepsis leidt tot shock (septische shock) zal ook de shock moeten worden behandeld.

Behandeling onderliggende aandoening

Behandeling van de onderliggende oorzaak moet voorkomen dat opnieuw urosepsis zal ontstaan. De behandeling zal voor elke onderliggende oorzaak verschillend zijn.

Op de afbeelding hieronder is een röntenfoto zichtbaar van een vrouw van 40 jaar met een waterzaknier (hydronefrose). Dit wordt veroorzaakt door een grote niersteen in de urineleider (uretersteen). De niersteen sluit de urineleider bijna volledig af. De urine kan zo niet meer goed van de nier naar de blaas vloeien. Het gevolg is dat de urine ophoopt in het nierbekken. Omdat de urine niet kan afvloeien naar de blaas zal de druk in het nierbekken toenemen. Het nierbekken en de urineleider zullen uitzetten. Dit is op de röntgenfoto goed te zien doordat contrastvloeistof is gebruikt.

Urosepsis — Oorzaken, Symptomen, Behandeling (1)

In de opgehoopte urine zijn bacteriën gaan groeien. Mede door de toegenomen druk zijn deze bacteriën ook terechtgekomen in bloedvaatjes van de nieren. Zo is urosepsis ontstaan.

De behandeling bestaat hier uit het aanleggen van een zogenaamde ‘nefrostomiekatheter‘. Deze is ook zichtbaar op de röntgenfoto. De geïnfecteerde urine kan zo via de nefrostomiekatheter aflopen. Later zal moeten worden bepaald hoe de uretersteen zal worden verwijderd.

Hoe vaak komt het voor?

Urosepsis komt regelmatig voor.Ongeveer een kwart van alle gevallen van sepsis betreft urosepsis. Jaarlijks wordt deze diagnose in Nederland naar schatting 3.000-4.000 keer gesteld.

Wat is het beloop?

Urosepsis is een ernstige aandoening waarvoor gelukkig goede behandeling mogelijk is. Hoe ernstig de aandoening verloopt hangt af van (1) de aggressiviteit (virulentie) van de verwekker, en (2) de reactie van het afweersysteem van de patiënt. Wat tegenwoordig ook meespeelt is dat sommige micro-organismen die urosepsis kunnen veroorzaken resistent zijn tegen antibiotica. Wanneer behandeling uitblijft kan men er dood aan gaan. Het is dus van groot belang snel de juiste diagnose te stellen. Dan is het mogelijk om ook snel de juiste behandeling in te stellen.

Verder lezen / Referenties

NM Dreger, S Degener, P Ahmad-Nejad, G Wöbker, S Roth, ‘Urosepsis – Ursache, Diagnose und Therapie’, gepubliceerd in het DeutschesÄrzteblatt van 4 december 2015; 112(49): pagina’s 837-850.

Reacties van lotgenoten

Hieronder kun je reageren op dit artikel. Je kunt feedback geven op het artikel, vragen stellen en/of aanvullingen of adviezen geven. Andere lezers kunnen daar weer op reageren. Zo kan een levendige discussie ontstaan. Het is ook een manier om in contact te komen met andere mensen meturosepsis.

Om spam tegen te gaan worden reacties niet automatisch gepubliceerd. Dit gebeurt nadat ze door de redactie van Simpto.nl gezien zijn. Daar kan soms enige uren overheen gaan.